اقتصاد ایران در دهه های اخیر با چالش‌های زیادی مواجه شده و این چالش‌ها بازار کار کشور را به شدت متاثرکرده است فقدان یک تصویر یکپارچه و سیستمی برای مقابله با این مشکلات ، در کنار تحریم ها ظالمانه آثار تخریبی فراوانی را برپشت و پهلوی نیروی کار وارد کرده است.
مهمترین چالش امروز که نقش تشدید کننده برای هریک از بحران های دیگر اقتصادی دارد، تحریم ها وچگونگی عبور از آنهاست . کاهش درآمدهای نفتی به میزان یک میلیون بشکه در روز – در آبانماه سال جاری – رشد اقتصادی کشور را به میزان 2 درصد به گروگان می گیردو بسیاری از کارشناسان معتقدند که رشد منفی دو درصدی برابر با از دست رفتن 800 هزار فرصت شغلی خواهد بود. هرچند که ریزش فرصت‌های شغلی در ایران یک بیماری مزمن شده و متاسفانه به آن عادت کردیم اما این ریزش شغلی گسترده قادر خواهد بود همین بیماری مزمن را تشدید و بحران آفرینی نماید. آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس به نقل از بانک مرکزی منتشر کرده بود موید این واقعیت است که در یک دوره ١٠ساله به ازای هر دو‌میلیون و٣٩٥هزار شغل خالصی که ایجاد شده بود ، یک‌میلیون و١٢٤هزار اشتغال خالص ریزش پیدا کرده است. معنی و مفهوم این گزارش این است که به ازای هر دو شغلی که ایجاد شده، یک شغل از بین رفته است . این موضوع درحالی بوجود آمده که در همان دهه مورد نظر ٨میلیون نفر ایرانی به سن کار رسیده‌اند، ولی تنها برای یک‌میلیون و٣٠٠هزار نفر شغل پایدار ایجاد شده است. به عبارت دیگر براساس آمارهای موجود ، سالانه حدود ٩٠٠هزار تقاضای جدید وارد بازار کار می‌شوند که این انباشت تقاضاهای گذشته و ورود تقاضاهای جدید در کنار این ریزش های شغلی قطعا کشورمان را در آینده نزدیک با یک بحران جدی مواجه می سازد هر چند که امروز هم بحران بیکاری یکی از سه چالش مهم دولت در اقتصاد کشور به شمار می‌رود.
در میان بخش های خدمات ، کشاورزی و صنعت که سه ستون اصلی اقتصاد مقاومتی به شمار می روند این بخش صنعت است که بدرستی مقاوم سازی نشده و انتظار می رود که در دوران تحریم به شدت آسیب پذیر باشد. بنابراین وزیر کار آینده می بایست با تقسیم بندی صنایع و میزان تاثیرپذیری آنها از تحریم‌ها هرچه سریعتر چتر حمایتی خود را بر سر نیروی کار باز کند. برخی از صنایع از جمله کارخانه‌های بزرگ نظیر خودروسازها و لوازم خانگی ها مسلما در این دوران دچار رکود خواهند شد زیرا برای تامین مواد اولیه با مشکل جدی مواجه می شوند و نیازمند حمایت بیشتری هستند ولی در عین حال یکسری از رشته ها مانند صنعت پوشاک، صنعت پایین دستی پتروشیمی، مبلمان، کفش و پوشاک، فناوری اطلاعات و گردشگری مشروط به رفع اشکالاتی حتی می توانند در این دوران رشد کنند. و برخی از رشته ها دیگر نظیر زعفران و فرش به دلیل محدود شدن صادرات شان ، نیازمند تحول بنیادی خواهند بود.
بنابراین آنچه که مسلم است ما در دوران تحریم ها نه تنها نباید رشد اقتصادی بالایی را درکشور انتظار داشته باشیم بلکه باید با بسیج منابع اقداماتی را صورت دهیم تا جلوی این ریزشهای شدید شغلی گرفته شود. بنابراین وزیر جدید با همراهی هیئت دولت و شرکای اجتماعی خود و با استفاده از منابع جدید صندوق توسعه ملی و صندوق بیمه بیکاری قادر خواهد بود با حمایت از کارفرمایان از تعدیل نیروی کار جلوگیری بعمل آورد البته این اقدامات حمایتی برای صیانت از شاغلان موجود در این سه بخش اقتصادی (کشاورزی، صنعت، خدماتی)، در گرو طراحی و اجرای این دو استراتژی است 1- بهبود فضای کسب وکار 2- افزایش مهارت های شغلی نیروی کار
که اولی همت و عزم سه قوه نظام را می طلبد چرا که رتبه ایران ، 124 امین کشوردنیاست و بهبود 10 شاخص اصلی آن نیازمند یک عزم ملی است در غیر این صورت شرکت های تولیدی ما قادر نیستند در این اتمسفر ناسالم(فضای کسب و کار) تنفس کنند و نرخ مرگ و میر آنها هر روز افزایش می یابد ولی مسلما ارتقا این رتبه ، تضمین کننده اشتغال در کشور خواهد بود و باید بسرعت در دستور کار قرار گیرد. و دومین استراتژی افزایش مهارت های شغلی نیروی کار است که وزارت کار در سایه استفاده تمام قد از ظرفیت سازمان فنی و حرفه ای خود قادر خواهد بود اقدامات زیر را به سرعت انجام دهد :
1- طراحی و اجرای نظام جامع بهره وری به منظور تأمين و تربيت نيروي كار ماهر و نيمه ماهر مورد نياز بخش هاي مختلف صنعت، كشاورزي و خدمات.
2- آموزش روستاييان و عشايري در راستاي ارتقا و توسعه ي توانمندي هاي علمي، مهارتي و توليدي آنها ، با هدف توانمندسازي این دو جامعه .
3- آموزش هاي پيشرفته فني و غيـرفني با هدف تأميـن نيروي كار متخـصص و ارتقاي مهارت افراد شاغل در حوزه هاي علمي، فناوري و صنايع پيشرفته.
4- آموزش های ويژه شاغلین بازار كار در صنایع و ارتقاي سطح مهارت آنان هم > مجید سجادی پناه: گام با فناوري های نوین.
5- آموزش به دانشجويان و فارغ التحصيلان دانشگاهي ،آموزش در زندان ها و آموزش در پادگان ها به منظور احراز شرايط اشتغال جوانان برای ورود به بازار کار.
دکتر مجید سجادی پناه – استاد دانشگاه
