عذرخواهی به‌موقع می‌تواند شکاف اعتماد میان مردم و حاکمیت را ترمیم کند. در جامعه‌ای که اعتماد سیاسی فرسوده شده، یک عذرخواهی صادقانه می‌تواند نشانه «بازگشت مسئولیت‌پذیری» باشد و مردم را دوباره به امکان اصلاح امیدوار کند.
اما یک «ببخشید» خالی، مثل بوسه‌ای بدون مرحم بر زخم باز است؛ لحظه‌ای آرامش می‌دهد، اما اگر پشتش خون تازه نیاید، همان زخم را عمیق‌تر می‌کند.
ولی وقتی همان «ببخشید» با اعتراف تلخ، جبران واقعی و اصلاحات ساختاری همراه شود، معجزه می‌کند: خشم یک ملت را به امید تبدیل می‌کند، مشروعیت از دست‌رفته را بازمی‌گرداند و حتی مسیر تاریخ یک کشور را به سمت تولد دوباره تغییر می‌دهد.
ملت‌ها «ببخشید» را نمی‌شنوند؛ آنها «عمل بعد از ببخشید» را می‌بینند، لمس می‌کنند و قضاوت می‌کنند.
وقتی سه ستون مقدس همزمان برپا شوند، معجزه رخ می‌دهد:
1. اعتراف بی‌پرده و دردناک
شجاعت ایستادن جلوی دوربین و گفتن: «ما اشتباه کردیم، من مسئولم»
2. پیوست عملی محکم
نه وعده و بخشنامه، بلکه قانون واقعی که تغییر می‌کند، مسئول واقعی که مجازات می‌شود
3. روایت‌سازی هوشمندانه
کنترل کامل پیام قبل از اینکه دشمنان آن را برایت بنویسند
تنها در این صورت است که «ببخشید» از یک کلمه تحقیرآمیز به لحظه‌ای تاریخی و حماسی تبدیل می‌شود.
موفقیت‌های افسانه‌ای که تاریخ هنوز آنها را به خاطر دارد:
• جاسیندا آردرن – نیوزیلند ۲۰۱۹
پس از قتل‌عام کریست‌چرچ، تنها ۴۸ ساعت بعد با حجاب در مقابل خانواده‌های قربانیان نشست، گریست، گفت «من مسئولم» و دقیقاً یک هفته بعد قانون حمل سلاح را کاملاً تغییر داد. نتیجه؟ محبوبیتش نه‌تنها سقوط نکرد، بلکه به بالاترین حد تاریخ نیوزیلند رسید. فاجعه را به حماسه ملی تبدیل کرد.
• بیل کلینتون – پس از رسوایی لوینسکی
در مقابل ملت آمریکا ایستاد و گفت: «من گناه کردم». به جای استعفا، بهترین دوره اقتصادی ۵۰ سال اخیر آمریکا را ساخت. مردم بخشیدند، چون عملش قوی‌تر از گناهش بود.
• ژاپن – پس از فاجعه فوکوشیما
نخست‌وزیر در تلویزیون تعظیم عمیق کرد، تمام مدیران ارشد شرکت برق استعفا دادند، غرامت‌های میلیاردی پرداخت شد و مقررات هسته‌ای برای همیشه تغییر کرد. ژاپن با عذرخواهی، عزت خرید.
شکست‌های فاجعه‌بار
• مدیرعامل BP – فاجعه نفتی خلیج مکزیک
اول گفت «من فقط می‌خوام زندگیمو پس بگیرم». بعد ۲۰ میلیارد دلار غرامت داد، اما چون دیر بود و لحنش تحقیرآمیز، مردم آمریکا سال‌ها هر جا BP می‌دیدند نفرت می‌کردند.
• عباس آخوندی – سانحه برخورد دو قطار در سمنان
گفت: «مشکل خاصی نیست، همه مسافران بیمه بودند»
علی عبد پروردگار که همسر و فرزندش را در همان سانحه از دست داده بود، گفت: «از این جمله خیلی عصبانی شدم. حاضرم فرزند ایشان را آتش بزنم و دو برابر دیه بدهم!»
قانون طلایی که تاریخ به ما آموخته است
عذرخواهی موفق = سرعت × صداقت × عمل ملموس × نظارت مستقل
اگر حتی یکی از این ضرایب صفر شود، کل معادله صفر می‌شود.
بنابراین «ببخشید گفتن» آسان‌ترین کار دنیاست. ولی سخت‌ترین کار، زنده کردن اعتمادی است که با اشتباه دولت ها مرده است. ملت‌ها حافظه تاریخی دارند؛ دقیقاً به یاد می‌آورند که بعد از «ببخشید» چه کسی جبران کرد، چه کسی جلوی تکرار ایستاد و چه کسی فقط اشک تمساح ریخت.
تصور کنید که قای دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور محترم، همین امروز، ساعت ۲۱، شبکه یک، زنده، بدون متن آماده، فقط او و دوربین روبروی ۸۵ میلیون ایرانی بایستید و بگویید:
امروز که نان شبِ خیلی‌ها فقط در عکس‌های قدیمیشان مانده، امروز که حقوقِ پایان ماه قبل از رسیدن به حساب، آب می‌رود، امروز که مادرها برای خرید یک کارتن تخم‌مرغ باید دو شیفت کار کنند، دقیقاً همان لحظه‌ای است که یک «ببخشید» واقعی می‌تواند اقتصاد این سرزمین را از سقوط آزاد به پرواز دوباره بچرخاند. من، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور شما، امشب آمده‌ام تا یک کلام با شما حرف بزنم: متأسفم. عمیقاً، از ته دل، شرمنده‌ام. شرمنده‌ام که در این یک سال و نیم، تورم وحشتناک بالای ۴۵ درصد، سفره‌هایتان را این‌قدر کوچک کرد. شرمنده‌ام که قول دادم درد شما را بفهمم، اما هنوز نتوانسته‌ام این آتش را خاموش کنم. این تورم فقط تقصیر تحریم نیست. تقصیر سوءمدیریت‌های چندین دهه است، تقصیر چاپ پول بی‌پشتوانه است، تقصیر عدم هماهنگی تیم اقتصادی دولت‌های قبلی و فعلی است، تقصیر بانک مرکزی‌ای است که هنوز مستقل نیست، تقصیر مجلس‌هایی است که بودجه را باد کرده‌اند. و من، به عنوان رئیس قوه مجریه، مسئولم. من قبول می‌کنم که تا امروز رئیس قوه مجریه کافی نبوده‌ام . ببخشید. متأسفم. و عمیقاً شرمنده‌ام.
و بلافاصله این پنج اقدام فوری را اعلام کنید:
1. فردا صبح، چهارشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۴، رئیس کل بانک مرکزی فعلی برکنار می‌شود.
2. تا پایان هفته، بسته ضدتورم اضطراری با هدف تورم زیر ۲۵ درصد تا پایان ۱۴۰۵ (با نام، تاریخ دقیق و منبع بودجه) اعلام می‌شود.
3. تا ۱ آذر، هیئت نظارت مستقل ضدتورم با حضور اقتصاددانان منتقد واقعی (دکتر نیلی، دکتر فرشاد مؤمنی، دکتر تیمور رحمانی و نمایندگان واقعی اصناف و کارگران) تشکیل می‌شود.
4. تا ۱۰ آذر، تمام صورت‌های مالی بانک مرکزی و بودجه‌های غیرشفاف دولت از ۱۳۹۷ تا امروز منتشر می‌شود.
5. تعهد قانونی: اگر تا پایان ۱۴۰۵ تورم زیر ۳۰ درصد نیاید، استعفا می‌دهم و مسئولیت تاریخی‌ام را می‌پذیرم.
اگر این کار را بکند، تاریخ خواهد نوشت:
«در آبان ۱۴۰۴، وقتی تورم مردم را تا مرز جنون برده بود، پزشکیان با یک ببخشید واقعی، و با عمل فوری و مقتدرانه واقعی، ایران را از پرتگاه اقتصادی بیرون کشید و دوباره متولد کرد.»
مردم خواهند گفت: «بالاخره یکی پیدا شد که مثل ما حرف زد، مثل ما گریست و مثل یک مرد مسئولیت پذیرفت.
اما اگر باز هم بگویید «تحریم»، «جنگ»، «دولت قبل»، «مجلس» و مسئولیت شخصی را نپذیرید و عمل فوری نکنید…
آن‌گاه همین تورم، همین سفره‌های خالی و همین اشک‌های مادران، آخرین میخ را بر تابوت اعتماد مردم به صندوق رأی، به دولت ایشان و اعتماد عمومی خواهد کوبید.
