در جنگ‌های امروز، میدان نبرد فقط زمین نیست؛ ذهن‌ها، خاطره‌ها و روایت‌ها نیز به اندازه‌ی آتش و گلوله تعیین‌کننده‌اند. دشمنی که بتواند حقیقت را تحریف کند و روایت را به نفع خود مصادره کند، حتی اگر در صحنه نظامی شکست بخورد، در حافظه تاریخی پیروز خواهد ماند. از همین‌جاست که استراتژی «پرچم دروغین» از یک ترفند نظامی صرف، به ابزاری پیچیده در مهندسی ادراک و حافظه جمعی بدل شده است.
تعریف عملیات پرچم دروغین
استراتژی “پرچم دروغین” به عملیات‌هایی اطلاق می‌شود که در آن یک کشور یا بازیگر امنیتی، حمله‌ای را با هویت جعلی انجام می‌دهد تا افکار عمومی را علیه طرفی دیگر تحریک کند. در چنین سناریویی، واقعیت وارونه می‌شود و قربانی به متهم بدل می‌گردد.
سناریوی احتمالی: عملیات سایه در تنگه هرمز
پیش‌زمینه سیاسی:
در پی صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران – که برای نخستین بار در دو دهه اخیر، تهران را به نقض NPT و عدم همکاری متهم می‌کند – بستر روانی لازم برای بحران‌آفرینی مهیا شده است. در عین حال، رئیس‌جمهور آمریکا به دلایل داخلی و بین‌المللی (از جمله میل به دریافت جایزه صلح نوبل) از ورود به جنگ مستقیم با ایران پرهیز دارد.
مرحله اول: عملیات مخفی
ماموریت: یگان‌های ویژه موساد عملیاتی طراحی می‌کنند که در آن به یک ناو آمریکایی در خلیج فارس حمله می‌شود، به‌گونه‌ای که رد پای آن به ایران بازگردد.
روش: استفاده از پهپادی مشابه پهپاد شاهد-۱۳۶ ایران. حمله در نزدیکی ناو لجستیکی انجام و منجر به کشته‌شدن چند سرباز امریکایی می‌شود.
مرحله دوم: مهندسی اطلاعاتی و رسانه‌ای
اطلاعات ساختگی توسط موساد در اختیار منابع اطلاعاتی غربی قرار می‌گیرد که نشان دهد حمله توسط گروهی نیابتی وابسته به ایران (مانند کتائب حزب‌الله یا انصارالله یمن) انجام شده. سیگنال‌های رادیویی جعلی از مبدأ ایران پخش می‌شود.
رسانه‌های غربی، از جمله CNN، BBC و فاکس‌نیوز، بلافاصله تیتر می‌زنند:
“حمله پهپادی ایران به ناو آمریکایی؛ عبور از خطوط قرمز؟”
در این صورت است که افکار عمومی آماده پاسخ نظامی می‌شود.
مرحله سوم: فشار سیاسی و واکنش محدود
لابی‌های پرنفوذ مانند ( AIPAC) و نئوکان‌ها بر کاخ سفید فشار می‌آورند. رئیس‌جمهور، با وجود تردید اولیه، دستور حمله محدود به یکی از تأسیسات حساس در فردو را صادر می‌کند.
مرحله چهارم: واکنش دومینووار ایران
ایران واکنشی فراتر از پیش‌بینی ها نشان می‌دهد. حملات موشکی به پایگاه‌های آمریکا در عراق، سوریه یا کشورهای عربی آغاز می‌شود و حزب‌الله، انصارالله و گروه‌های مقاومت منطقه‌ای وارد میدان می‌شوند. منطقه به سمت جنگی تمام‌عیار حرکت می‌کند.
نمونه‌های تاریخی عملیات پرچم دروغین
حادثه خلیج تونکین – ۱۹۶۴
آمریکا مدعی شد که ناوشکنش توسط نیروهای ویتنام شمالی هدف قرار گرفته است. حمله‌ای که بعدها مشخص شد یا اصلاً رخ نداده یا بسیار مبهم بوده است. این بهانه باعث ورود رسمی آمریکا به جنگ ویتنام شد و بیش از ۵۰ هزار سرباز آمریکایی و میلیون‌ها ویتنامی کشته شدند.
عملیات نورث‌وودز – دهه ۱۹۶۰، ایالات متحده
طرحی برای انجام حملات جعلی علیه اهداف آمریکایی و نسبت‌دادن آن‌ها به کوبا، به‌منظور توجیه حمله نظامی. هرچند اجرایی نشد، اما اسناد رسمی وجود چنین طرحی را تأیید کردند.
عملیات سوزانا (ماجرای لاوون) – ۱۹۵۴، اسرائیل
ماموران موساد در تلاش بودند با بمب‌گذاری در مراکز آمریکایی و بریتانیایی در مصر، حملات را به گروه‌های مصری نسبت دهند. هدف، تخریب روابط قاهره و واشنگتن بود.
حمله به نفتکش‌ها در فجیره – ۲۰۱۹
چند نفتکش در نزدیکی سواحل امارات هدف قرار گرفتند. آمریکا و متحدانش ایران را متهم کردند، اما شواهد ارائه‌شده قانع‌کننده نبود و احتمال اقدام طرف ثالث مطرح شد.
بمباران بیمارستان الاهلی در غزه – ۲۰۲۳
در حمله‌ای هوایی، صدها غیرنظامی فلسطینی کشته شدند. اسرائیل مدعی شد موشک حماس بوده، اما نهادهای مستقل شواهدی از حمله مستقیم اسرائیل ارائه دادند.
برای مقابله با استراتژی پیچیده و فریب‌آلود «پرچم دروغین»، کشورمان نیاز دارد تا در برابر هر حمله یا حادثه‌ای، خونسرد، دقیق و مسئولانه عمل کند. تکیه بر بررسی‌های مستقل و بین‌المللی، تحلیل داده‌های اطلاعاتی معتبر و پرهیز از واکنش‌های شتاب‌زده، نخستین گام در جلوگیری از گرفتار شدن در دام این‌گونه عملیات‌هاست. رسانه‌ها باید به‌جای بازتاب سطحی رویدادها، با درک عمیق از جنگ‌های شناختی، در مسیر روشنگری افکار عمومی گام بردارند و اجازه ندهند فضای رسانه‌ای به ابزاری برای مهندسی ادراک بدل شود. ایجاد نهادهایی بی‌طرف برای راستی‌آزمایی رویدادها، تقویت همکاری اطلاعاتی میان کشورها، و بالا بردن سطح آگاهی عمومی نسبت به سناریوهای ساختگی و عملیات روانی، می‌تواند از تکرار فجایعی که در تاریخ به‌دروغ آغاز شده‌اند، جلوگیری نماید. در نهایت، هرگونه تصمیم‌گیری نظامی باید بر پایه تحلیل‌های مستند، اجماع سیاسی و شفافیت کامل صورت گیرد تا حقیقت قربانی سیاست نشود و فریب جای عدالت را نگیرد.
