سازمان تعزیرات حکومتی ، سازمان مبارزه با تخلفات اقتصادی و در واقع یک سازمان کوچک در دل دولت است و با توجه به نقش پیشگیری که در بهبود فضای کسب و کار دارد می توان آنرا یک درمانگاه امور اقتصادی نیز نام گذاری کرد . این سازمان، خدماتی را در 3 حوزه صلاحیتی خود انجام می دهد :
· بخش مبارزه با تخلفات قاچاق کالا و ارز
· بخش مبارزه با تخلفات امور غذایی ، بهداشتی و داروئی
· بخش مبارزه با تخلفات امور صنفی (کالا و خدمات)
تقلب ، تخلفی مشترک در بین این سه صلاحیت است که متاسفانه در آمار های امسال یک درصد هم افزایش پیدا کرده است ولی همه ما امروز می دانیم که جعل برندها و تقلب در تولید و بستهبندی در تجارت جهان، امری معمول و متداول است و گسترهی وسیعی از تولیدات دارویی گرفته تا قطعات هواپیما را شامل می شود ولی باید با آن هوشمندانه مبارزه کرد.
آیا آماری در خصوص کالا های تقلبی درجهان دارید؟
طبق برآوردها 7 تا 10 درصد تجارت جهاني را كالاهاي تقلبي تشکیل می دهد و رقم های متفاوتی از 200 ، 400 تا 1500 میلیارد دلار هم برای این تجارت غیر قانونی اعلام کرده اند. سازمان بهداشت جهانی ارزش بازار کالاهای تقلبی و غیر استاندارد را فقط در حوزه پزشکی-بهداشتی بیش از 32 میلیارد دلار برآورد کرده است.
مکانیزم فروش کالاهای تقلبی در جهان به چه شکل است؟
توليد و عرضه كنندگان كالاهاي تقلبي سه كانال توزيع عمده براي خريداران فراهم كرده‌اند: 1- تأسيس فروشگاه‌هاي خرده‌فروشی، 2- كانال‌هاي غير رسمي مثل دست‌فروشان كنار پياده‌رو و فروشگاه‌هاي زيرزميني 3- اينترنت .
اينترنت به متقلبان اجازه مي‌دهد تا گستره‌ي فروش خود را تقريباً به سراسر جهان بكشانند. نشريه اكونوميست اعلام داشته كه هر سال 25 ميليارد دلار كالاي تقلبي از طريق اينترنت در جهان خريد و فروش مي‌شود. و سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است 50 تا 80 درصد داروهای عرضه شده در اینترنت، تقلبی هستند و عملیات امسال اینترپل، منجر به بسته شدن بیش از ده هزار سایت اینترنتی خرید و فروش دارو شده است
پلیس سایبری كشورمان نیزگفته است که عمده كشفیات در خصوص مبارزه با کالاهای تقلبی را داروهای خاص و سرطانی ،داروهای جنسی،مکمل های غذایی و داروهای لاغری ورژیمی برشمرد و گفته است که همواره پلیس جمهوری اسلامی ایران نیز همپای با جامعه جهانی و کشورهای عضو سازمان اینترپل در این مبارزه حضور فعال داشته است.
آیا آماری در خصوص کالای تقلبی در ایران وجود دارد؟
بنا به تعریفی که از کالای قاچاق در کشور ما مورد نظر است ، مبداء یا مقصد کالاهای مشمول قاچاق ، در بیرون از مرزها قرار دارد و این کالاها درمسافتهای طولانی چندین مرحله بارگیری ، تخلیه ، انبار و حمل میشوند تا به دست مصرف کننده برسند . رعایت شرایط اختفا ایجاب میکند که مراحل یاد شده در شرایطی نامناسب انجام شوند و حتی اگر کالا در تولید نیز مشکل نداشته باشد ممکن است در حین عرضه فاسد یا زیانآور گردد.
آمار قاچاق کالا در کشور (که عمده آن کالای تقلبی است) ما در سال 92 نزدیک به 25میلیارد دلار بوده است که خوشبختانه با اقداماتی که در خصوص پیشگیری از وقوع قاچاق انجام شده است برآورد اولیه ستاد مبارزه با قاچاق این است که در 93 با توقف رشد مواجه بوده ایم و این امکان وجود دارد که در پایان سال 94 با کاهش نیز مواجه باشیم .
دستگاه های برخورد کننده با کالاهای تقلبی در کشور چه دستگاه های هستند؟
بر اساس مصوبه ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز و با تاكيد و دستور رئيس جمهوري ، نهاد مرجع و مسئول ترخيص كالا از مبادي مرزي، گمرك جمهوري اسلامي ايران و مرجع و مسئول كنترل كيفيت و استاندارد ، سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران است سازمان غذا و دارو وابسته به وزارت بهداشت نیز وظیفه دارد اقلام غذایی ، دارویی و بهداشتی-آرایشی و نیز تجهیزات پزشکی را از نظر کیفی بررسی و کنترل نماید.
وضعیت کالای تقلبی در امور دارویی به چه شکل است؟
قاچاق دارو پس از مواد مخدر و اسلحه ،وحشتناک ترین نوع قاچاق است و در ردیق تجارت اسلحه طبقه بندی می شود زیرا مستقیما به سلامت مردم شلیک می کند. شاید بتوان گفت که اهمیت دارو و مصرف صحیح آن در هر جامعه ای از اهمیت تغذیه صحیح نیز بیشتر است. البته باید پذیرفت که تولید و توزیع داروهای تقلبی، مشکلی جهانی است.. با وجود اینكه محاسبه سهم واقعی داروهای تقلبی از تجارت جهانی دارو دشوار است، اما تخمین زده میشود كه به طور میانگین حدود 10 درصد تجارت جهانی دارو را داروهای تقلبی شكل می‌دهند. هر چند كه تمامی كشورهای دنیا هر یك به نوعی با این پدیده مواجه هستند، اما كشورهای در حال توسعه لطمات بیشتری را از این بابت متحمل میشوند. بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، متأسفانه حدود 15 درصد از داروهای مورد استفاده در كشورهای در حال توسعه را داروهای تقلبی تشكیل می‌دهند. در بعضی از كشورها این رقم حتی به بیش از 50درصد از سهم بازار مصرف دارو می‌رسد.
به عنوان مثال: داروهای تقلبی 40 تا 50 درصد بازار دارویی نیجریه و پاكستان را به خود اختصاص داده‌اند.
کشورهایی مثل ما که در حال توسعه هستیم قاچاق در سطح عرضه زیر 15 درصد است. البته این رقم در کالاهای متفاوت فرق میکند مثلاً در ایران چون نظام دارویی تحت کنترل وزارت بهداشت است درصد تقلب و قاچاق پایینتر است اما در بحث کالاهای آرایشی بهداشتی میزان تقلب و ورود کالاهای قاچاق و تقلبی بیشتر بوده که در تلاشیم این رقم را نیز کاهش دهیم
علت این تجارت گسترده هم به دلیل سود آوری بسیار زیاد آن است. هر 1000 یورو سرمایه گذاری در تجارت هروئین، معادل 20 برابر سود نصیب قاچاقچی می کند در حالی که هر 1000 یورو سرمایه گذاری در داروی تقلبی 400 برابر سود برای فرد جنایتکار به همراه خواهد داشت.
اما در اثر این تجار ت مرگبار گزارش های سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که سالانه حدود 200 هزار نفر در دنیا قربانی مصرف داروهای تقلبی و قاچاق می شوند فقط در سال 2002 میلادی در چین 192 هزار نفر بر اثر مصرف داروی تقلبی جان خود را از دست دادند و دو هزار و 500 نفر در نیجریه در اثر دریافت واکسن مننژیت تقلبی فوت کردند. نظرسنجی مؤسسه گالوپ در سال نشان داد که یک پنجم افراد در منطقه صحرا قربانی مصرف داروهای تقلبی شده اند.
بیشترین داروهای تقلبی شامل چه داروهای هستند؟
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی بیشترین داروهای تقلبی به ترتیب رده بندی دارویی مربوط به تناسلی – ادراری، متفرقه، آنتی بیوتیک، اعصاب مرکزی، گوارشی و قلبی – عروقی است ناگفته نماند که انواع داروهاي سقط جنين جزء پرفروشترین داروهاي قاچاق در بازار هستند. اين داروها در سه نوع اروپايي، هندي و پاكستاني در بازار ایران هم به فروش مي‌رسند. که بسیار خطرناک است.
مکمل هاي غذايي، داروهاي تقويتي، ويتامين هاي مختلف مثل ويتامين هاي گروه ، B کمپلکس، ويتامينD ، کلسيم و قرص آهن که خارج از داروخانه ها به فروش می روند اغلب تقلبی هستندو محل واردات غيرقانوني آن ها هم بیش تر ازجنوب کشور به خصوص از کيش است
برخي از داروهايي كه براي درمان بيماريهاي جنسي در بازار ارائه مي‌شود اعتيادآور هستند.
کدام کشورها، تولید کننده این داروهای تقلبی هستند؟
بررسی ها نشان می دهد پاکستان، چین و هندوستان بزرگترین تولید و توزیع کنندگان داروهای تقلبی در جهان هستند حال آنکه بیشترین داروی قاچاق و تقلبی، از پاکستان و عراق به ایران وارد می شود. هم اکنون ترکیه، امارات متحده عربی، پاکستان، سوریه و عراق از مهمترین مبادی ترانزیت داروهای تقلبی و قاچاق هستند.
آیا کشورهای توسعه یافته نیز در معرض داروهای تقلبی واقع می شوند؟
اکنون در کشور ایالات متحده یک تا سه درصد داروها قاچاق و تقلبی هستند در بازارهای اروپا نیز تا 7 درصد از اقلام دارویی عرضه شده ، قاچاق و تقلبی است اما این رقم در کشورهای در حال توسعه 10 تا 15 درصد میباشد.
در خصوص تجهیزات پزشکی هم تقلب صورت می گیرد؟
تجهيزات پزشكي تقلبی نیز از اقلام عمده قاچاق به حساب مي‌آيند. حجم سرمايه در گردش توليد و عرضه تجهيزات پزشكي در جهان بالغ بر 160ميليارد دلار است كه سهم كشور ما از اين ميزان در سطح شبكه بهداشت و درمان حدود 900ميليون‌دلارمي‌باشد و همين آمار قاچاقچيان را براي قاچاق تجهيزات پزشكي وسوسه مي‌كند
در سال 1390 تجهیزات پزشکی قاچاق کشف شده ارزشی حدود 7/2 میلیارد دلار داشته است
به صورت ریزتر سرنگ‌ها، وسایل و پروتزهای ارتوپدی، نخ جراحی، آنژيوکت‌ها، استندهای قلبی یا عروقی، داروها و سایر موارد از جمله مهمترین کشفیات قاچاق در این گروه هستند . آمارها نشان می دهد که حداقل در بخش ارتوپدی ۳۰ تا ۳۵ درصد درمان ها با جراحی و به کارگیری ایمپلنت ها انجام می شود که یکی از فراگیرترین بخش های استفاده از تجهیزات پزشکی است و حتی عمل هایی چون دریچه های قلب، مغز، چشم، زیبایی، سرطان ها و… بدون استفاده از تجهیزات پزشکی تقریباً غیرممکن است. قاچاقچیان مرگ، نوع تقلبی و بیکیفیت این تجهیزات را با عناوین مختلف از کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان و برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی وارد بازار می کنند و متأسفانه مصرف کنندگان تنها به دلیل ارزان قیمت بودن این اقلام آنها را خریداری جان و سلامت خود را به خطر میاندازند . استفاده از تجهیزات و کالاهای قاچاق در صورت تقلبی بودن آنها به میزان بسیار زیادی در بروز خطاهای بیمارستانی تأثیر گذاراست
درخصوص تجهیزات آزمایشگاهی چطور؟
رییس آزمایشگاه‌های سلامت وزارت بهداشت و درمان این موضوع را نگران کننده دانست که قاچاقچیان، تجهیزات آزمایشگاهی را با عنوانهای مختلف وارد كشور مي‌كنند و متاسفانه برخی از مسئولان آزمایشگاه‌ها به علت ارزان بودن قیمت آنها، از این نوع تجهیزات خریداری مي‌كنند. استاندارد نبودن تجهیزات آزمایشگاهی به راحتی مي‌تواند جواب آزمایش را صد درصد تغییر دهد
آیا آمار قطعی از لوازم آرایشی و بهداشتی تقلبی در کشور وجود دارد؟
براساس بررسی‌های انجام شده در چند سال گذشته، سن شروع آرایش از 21 سال به حدود 13 سال کاهش پیدا کرده است.
ایران از نظر آمار جمعیتی هفدهمین کشور جهان است و از نظر مصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشور هفتم است و طبیعی است که سرانه مصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشور نسبت به جمعیت کشور بسیار بالاست. طبق آمار رسمی در سال حدود یک میلیارد دلار واردات این نوع محصولات به کشور وجود داشته و آمار غیر رسمی که عموما هم قابل شمارش نیست میزانی به مراتب بیشتری را نشان می‌دهد و گویای این واقعیت است که بیش از نیمی از لوازم آرایشی و بهداشتی از کانال‌های غیر رسمی وارد کشور میشوند که جای بسی تامل دارد
این موضوع مورد توجه بسیاری از صاحبان صنایع آرایشی و بهداشتی جهان قرار گرفته به‌طوری که آنها در سال‌های اخیر با فعال کردن دفاتر نمایندگی خود در کشور و یا در دبی، خود را هر چه بیشتر به بازار ایران نزدیک کردهاند. در این میان، سودجویان با درک شرایط بازار داخلی ایران محصولات آرایشی غیربهداشتی را که از مواد اولیه ارزان و آلوده به نوعی میکروب‌ها تهیه شده است از طریق قاچاق وارد کشور میکنند و با قیمت‌های ارزان به فروش می‌رسانند
بیماری های که بر اثر مصرف لوازم آرایش منتقل می شود چه نوع بیماری های است؟
این محصولات گاهی به مواد رادیواکتیو، انواع ویروس، باکتری و قارچ آلوده هستند که مصرف آنها می‌تواند باعث ابتلای به بیماری‌های مختلفی از جمله ناباروری شود. متاسفانه اخیر اعلام شده است که 20درصد زوج های ایرانی نابارورند و ایکاش مراکز بهداشتی ارتباط معنی دار این موضوع را با مصرف کالاهای آرایشی و بهداشتی تقلبی که بعضا از 13 سالگی مصرف آنها شروع شده است پژوهش می کردند.
بیشترین فراوانی کالاهای تقلبی به غیر از دارو در چه زمینه های دیده می شود ؟
چای ، پوشاک ، سیگار ، اسباب بازی ها ، قطعات یدکی خودرو ، زعفران ، عسل ، مشروبات الکلی
میزان چای وارد شده به کشور چقدر است ؟
سالانه حدود 45 هزار تن چای خشک به داخل کشور قاچاق میشود. اغلب این محصولات آغشته به اسانسها ، رنگها ،طعمها و افزودنیهای غیرمجاز زیانآور بوده و ذائقه مصرفکنندگان را با این مواد به خود متوجه میسازند . رنگ و طعم این محصولات به هیچ وجه طبیعی نیست و مصرف آنها معمولا زیانآور است .
گاه دلالان چای ،چای‌هایی را که 30 سال در انبارها مانده با چای‌های خارجی ترکیب کرده و به مردم می‌فروشند. چای‌های وارداتی تنها به صورت بسته‌های 20 کیلویی اجازه ورود به کشور را دارند، و چای‌های خارجی که با بسته‌بندی‌های کوچک در بازار مشاهده میشوند، قاچاق بوده و مجوز واردات نداشته‌اند.
مشروبات الکلی
روزانه بیش از دو و نیم میلیون دلار انواع مشروبات الکلی از مرزهای غربی به ایران قاچاق می شود. حدود 80 درصد قاچاق مشروبات الکلی از کردستان ایران، کردستان عراق و ترکیه، صورت می گیرد
برخی قاچاقچیان دستگیر شده اعتراف کرده اند که شرکت های فروشنده مشروبات در داخل خاک عراق، پول محموله ها را زمانی دریافت می کنند که محموله، سالم به مقصد رسیده باشد. و این یک طراحی دشمن در جنگ فرهنگی است.
نارسايي کبدي ، بيماريهاي معده ، مري ، لوزالمعده ، ناتواني جنسي ،افزايش خطر سرطانهاي دستگاههاي گوارش
از جمله بیماری های استفاده از این کالای تقلبی است.
پوشاک
پوشاک نیز سهم قابل توجهی در بازار قاچاق دارد . 64 درصد توليدات تقلبي كه توسط ادارات گمرك اتحاديه اروپا به ثبت رسيده، پوشاك و اقلام مربوط بوده است. از اين ميزان، 25 درصد را پوشاك آماده‌ي مصرف و 26 درصد را اقلامي مثل كيف دستي، عينك آفتابي و از اين قبيل كالاها تشكيل داده‌اند
آنها معتقدند که در تولید این پوشاک ها از الیاف و رنگهای نامناسب و غیر بهداشتی استفاده شده است و مارکهای تجاری الصاقی بر روی آنها نیز اغلب جعلی و تقلبی هستند .
لباسهای دست دوم ()تاناکورا
اغلب لباسها و کفشهای تاناکورا به صورت بسته های پر از لباسهای فشرده شده از مرزهای غربی و شرقی وارد کشور میشوند که بیشتر آنها آلوده هستند و منجر به بیماری های پوستی می شوند
سیگار :
کالاهای دخانی قاچاق و بهویژه سیگار نیز هر سال در حجم عظیمی وارد بازار شده و سلامت جامعه را تهدید میکنند بسیاری از سیگارهای قاچاق، سيگارهاي تقلبي است كه توسط شركت هاي زيرزميني با سوء استفاده از نام شركت هاي معتبري مثل مارلبورو، كنت و وينستون توليد و به ايران قاچاق مي شود و با قيمت نازل به فروش مي رسد
وزیر بهداشت و درمان، سیگارهای قاچاق که بدون برچسب و نشانههای هشداردهنده هستند دارای مواد رادیواکتیو بوده و زیان آنها در افراد بسیار زیاد است. سیگارهای لایت و میوه‌ای و عناوینی مانند آن همگی تقلب هستند
بررسی‌ها حاکی از وجود برخی مواد ممنوعه و سمی در برخی سیگارهای قاچاق است به عنوان مثال در برخی از سیگارهای قاچاق وجود کمارین و یا آمونیاک در برخی از برندها مشاهده شده است. کمارین ماده‌ای است که در مصرف کننده اعتیاد به وجود می آورد و موجب میشود که افراد به یک نوع برند اعتیاد پیدا کند، همچنین آمونیاک موجب خنکی و سردی گلو شده و افراد سیگاری از این حالت احساس رضایت خاطر میکنند
قطعات یدکی تقلب در خودرو
بسیاری از حوادث رانندگی به دلیل وجود قطعات بیکیفیتی در خودرو بوده که مصرفکنندهی ناآگاه به دلیل پایینتر بودن قیمت و یا عدم توانایی تشخیص، از آن در خودرو استفاده کرده و جان خود و دیگران را به خطر انداخته است ؛ استفاده از لاستیکهای انباری تاریخ مصرف گذشته که با شگرد خاصی تاریخ آن دستکاری شده در خودروها حادثه ببار می آورد.
اسباب بازی ها
اسباب بازی قاچاق که به دلیل سبکبودن و کمحجم بودن به اشکال گوناگون و بخصوص بصورت بارهمراه مسافر بهراحتی وارد کشور شده و بازارهای مصرف کشور را پر کردهاند ، غالباً از مواد ارزان و غیربهداشتی تولید شدهاند و تماس کودک با آنها موجب مسمومیت و ضایعات پوستی و جسمی دیگر شده است.
زعفران :
زعفران بخشی از شناسنامه ایران در دنیا محسوب میشود زعفران ایران که بیش از 90 درصد نیاز بازار جهان را تامین میکند، زعفران ایران به افغانستان قاچاق میشود و از آنجا به عنوان زعفران تولید شده به نام افغانستان به دیگر کشورها صادر میشود.
بیشترین تقلب مربوط به زعفران در کشور امارات انجام میشود، گل گلرنگ شبیه کلاله زعفران است، استفاده از این گیاه برای تولید زعفران تقلبی بسیار زیاد است. وی با اشاره به اینکه نسبت به کشور امارات در ایران تقلب کمتری در زعفران صورت می‌گیرد، می‌افزاید: تقلب‌هایی که در کشورمان در مورد زعفران صورت می‌گیرد، باعث بدنام شدن زعفران ایران در بازارهای جهانی میشود.
عسل :
کشورهایی نظیر چین، ترکیه و اکراین عمده‌ترین کشورهای تولیدکننده عسل در جهان هستند که در این میان کشور ما با تولید 74 هزار و 577 تن عسل در سال جاری در جایگاه هشتم جهان قرار دارد.
البته باتوجه اینکه در ایران بیش از شش میلیون و 300 هزارکلونی زنبورعسل مدرن وجود دارد و به لحاظ تعداد کندو در رتبه چهارم قرار داریم ولی داروهای قاچاق که برای این کندوها استفاده می شود باعث شده بسیاری از این کندوها آسیب ببینند
لوازم خانگی :
تقلب در خصوص لوازم خانگی بسیار شایع است در برخی از گزارشات مشاهده شده است که بدنه یخچال واقعی است، اما موتور و کمپرسور یخچال، چینی است و پس از مدتی معیوب می شود. بهترین راهی که می توان از اهداف سودجویان در امان بود خرید از مراکز دارای جواز کسب و تماس با مرکز 1882 برای استعلام محصول واقعی است.
آیا مکانیزیمی برای کنترل این کالاها تقلبی در کشور وجود دارد؟
روزگاری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به تنهایی توان آن را داشت که از تولید و عرضه انواع کالاهای تقلبی جلوگیری کند و اگر مواردی وجود داشت دور از چشم ماموران انجام می‌گرفت و پس از کشف با متخلفان به موجب قانونی به شدت برخورد می‌شد اما حالا به علت تعدد کارگاه‌های زیرزمینی و واردات کالاهای تقلبی از شرق کشور، کنترل این موارد بسیار سخت شده است
اما ماده13 قانون مبارزه با قاچاق كالا و ارز دولت را موظف كرده است تا به كالاهاي وارداتي شناسه كالا و رهگيري بدهد تا شناسايي كالاي قاچاق و تقلبی در فروشگاه‌ها ممكن شود. اجرای کد كالا و رهگيري آن سالانه می تواند موجب جلوگیری از ورود 12ميليارد دلار كالاي قاچاق به كشور شود.
در گذشته خصوص كالاهاي سلامت‌محور، دو نوع برچسب الصاق مي‌شد. يكي برچسب وزارت صنعت یعنی برچسب شبنم که متاسفانه این طرح در اجرا دچار مشکلات فراوانی شد و دیگری برچسب اصالت که هم اکنون در حال اجراست و بر روی داروهای درج میشود و مردم می‌توانند با کنار زدن برچسب، عدد ثبت شده روی دارو را به شماره 2000404 پیامک و چند دقیقه بعد پاسخ را دریافت کنند و از اصالت دارو مطمئن شوند.
نقش رسانه ها را در این زمینه چگونه ارزایابی می کنید؟
دستگاه های فرهنگی جامعه و به ویژه رسانه ها در این بابت یک رسالت انسانی و میهنی بر عهده دارند تا به همان ترتیب که حقایق و مستندات مربوط به مخاطرات استفاده از مواد محترقه و منفجره غیرمجاز در آیین چهارشنبه سوری را ارائه می کند ، نقش پررنگ تری در باب مخاطرات مصرف داروهای غیرمجاز و ممنوعه و یا اقلام عرضه شده از شبکه های غیررسمی و غیرمجاز ایفا کنند.
