بله ؛ فقط ۹ ماه طول کشید تا باراک اوباما کلید کاخ سفید را تحویل گرفت و نوبل صلح را نیز در جیب گذاشت. انتخابی که آن زمان موجی از تعجب و انتقاد به پا کرد. مگر می‌شود کسی که هنوز چمدان‌هایش در واشنگتن باز نشده، برنده صلح لقب بگیرد؟ اما پاسخ کمیته نوبل ساده بود: «اوباما، لحن جهان را عوض کرده است.»
اوباما، حتی اگر در خاورمیانه دست به ماشه ماند، اما تصویرش همان مصلحی بود که با واژه‌ها، دیوار می‌کَند و با لبخند، پل می‌ساخت. جهان تشنه دیپلماسی بود و اوباما این تشنگی را خوب فهمیده بود. نوبل، پاداش همین فهم بود.
اما وقتی دوربین‌ها روی دونالد ترامپ زوم کردند، داستان عوض شد. ترامپ نوبل را نه به عنوان نمادی از صلح، بلکه به عنوان غنیمتی در میدان رقابت می‌دید؛ همانطور که برج‌هایش را با حروف طلایی می‌نوشت، نامش را بر پلاک نوبل می‌خواست. اما یک مشکل وجود داشت؛ ترامپ نوبل را نه یک نشان صلح، بلکه یک تندیس قدرت می‌دید. او گمان می‌کرد اگر توافق‌ها را پاره کند، سفارت را به اورشلیم ببرد و با “مرد دیوانه” بازی کند، مسیر نوبل هموار می‌شود. اما نوبل، زمین بازی ترامپ نبود.
*چرا؟ چون نوبل اصول خودش را دارد:*
1. برادری میان ملت‌ها.
2. کاهش ارتش‌ها و خلع سلاح.
3. جایگزین کردن مذاکره به جای گلوله.
این سه اصل از زمان آلفرد نوبل تا امروز تغییر نکرده‌اند. حتی اگر برندگانش گاهی سیاستمدار بوده‌اند، اما همیشه کسانی بوده‌اند که یا راه جنگ را بسته‌اند، یا امید به گفت‌وگو را زنده نگه داشته‌اند.
*فرآیند انتخاب نوبل ساده اما سختگیرانه است:*
پنج نفر، منتخب پارلمان نروژ، پشت درهای بسته نامزدها را بررسی می‌کنند. فهرست‌ها، جلسات و حرف‌هایشان تا ۵۰ سال محرمانه باقی می‌ماند. نوبل می‌داند اگر این قفل را باز کند، سیاست‌بازان و لابی‌گران، روح جایزه را به حراج خواهند گذاشت.
ترامپ اما هیچ‌وقت نفهمید که نوبل را نمی‌شود با تهدید و معامله خرید. نوبل پاداش کنش‌های اصیل است، نه غنیمت جنگ‌های رسانه‌ای.
*اما نوبل چه ارزشی دارد؟*
جایزه یک میلیون دلاری دارد که مسیر صلح را برای برنده هموار می کند
مشروعیت بین‌المللی می‌دهد.
قدرت روایت‌سازی و جریان‌سازی به برنده می‌بخشد.
و بالاتر از همه، نوبل نماد امید است در جهانی که هر روز با تیترهای “حمله” و “درگیری” بمباران می‌شود.
اوباما تنها با ۹ ماه امیدسازی، جایزه نوبل صلح را از آن خود کرد؛ در حالی که ترامپ با چهار سال فشار و تهدید حتی نتوانست به فهرست کوتاه نامزدها راه پیدا کند، مگر اینکه نتانیاهو جنایتکار او را برای این جایزه نامزد کرده باشد.
*نوبل را باید فهمید، نه فتح کرد.*
سجادی پناه
