در یادداشت پیشین، به تفصیل درباره مزایای تفکیک شورای عالی دفاع از شورای عالی امنیت ملی و تجربیات کشورهای روسیه، ترکیه و چین در این زمینه تحلیل ارائه شد. اما آنچه امروز در جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان چالش اصلی پس از تشکیل شورای عالی دفاع مطرح می‌شود، صرفاً یک مساله ساختاری یا تطبیقی نیست؛ بلکه نیاز فوری به تدوین یک سند راهبردی جامع برای تنظیم روابط و هماهنگی بین دو شورا است.
بدون این سند، پنج چالش کلیدی می‌تواند کارآمدی ساختار امنیتی-دفاعی کشور را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد:
1. رقابت بر سر منابع (بودجه و امکانات)
2. انسداد جریان اطلاعات و شکل‌گیری جزایر اطلاعاتی
3. ابهام در زنجیره فرماندهی در بحران‌های پیچیده
4. ارسال پیام‌های متناقض به طرف‌های خارجی
5. تضعیف تدریجی نقش هماهنگ‌کننده شورای عالی امنیت ملی
فقدان یک چارچوب هماهنگ‌کننده دقیق و الزام‌آور، بستر بروز اصطکاک نهادی و کاهش توان بازدارندگی را به صورت تصاعدی افزایش خواهد داد.
بنابراین، تدوین “سند راهبردی هماهنگی شوراها” یک ضرورت فوری و حیاتی است.
این سند باید به‌طور دقیق وظایف، سازوکارهای حل تعارض، سامانه‌های اطلاعاتی مشترک و پروتکل‌های فرماندهی در شرایط بحران را مشخص نماید.
پیشنهاد اجرایی تدوین سند راهبردی امنیت ملی پس از تشکیل شورای عالی دفاع
فاز اول: طراحی ساختار اجرایی (ماه اول)
تشکیل کارگروه مشترک با ترکیب:
۱۰ کارشناس راهبردی از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی
۱۰ کارشناس عملیاتی از شورای عالی دفاع
نماینده دفتر مقام معظم رهبری (ناظر عالی)
شناسایی و دسته‌بندی ۳۵ نقطه تداخل احتمالی در ۴ حوزه (فرماندهی، اطلاعات، لجستیک، ارتباطات)
تعریف مکانیزم‌های حل تعارض با مدل زمان‌بندی ۲۴-۴۸-۷۲ ساعته
فاز دوم: استانداردسازی فرآیندها و طراحی پروتکل‌های بحران (ماه دوم تا سوم)
تدوین سلسله مراتب ۵ سطحی وضعیت بحران (از سطح ۱ عادی تا سطح ۵ فوق‌العاده)
تعیین شاخص‌های کمی برای تشخیص سطح بحران
طراحی ۱۲ سناریوی کلان تهدید و تدوین ۸۷ اقدام و ۲۳ پروتکل اضطراری
فاز سوم: تحول دیجیتال و زیرساخت اطلاعاتی (ماه سوم تا ششم)
طراحی و راه‌اندازی سامانه یکپارچه اطلاعات امنیت ملی با توانایی های زیر :
پردازش ۱۰۰۰ گزارش عملیاتی در ساعت
اتصال ۵۰ نهاد عملیاتی و نظارتی
رمزنگاری کوانتومی و پایش بلادرنگ
ایجاد داشبورد شاخص‌های عملکردی شامل:
کاهش ۴۰٪ی زمان تصمیم‌گیری عملیاتی
افزایش ۳۰٪ی دقت اطلاعاتی
کاهش ۵۰٪ی هزینه‌های موازی‌کاری
فاز چهارم: الزامات منابع انسانی و آموزش (ماه ششم تا نهم)
طراحی برنامه توانمندسازی سه‌سطحی:
سطح پایه (۲۰۰ ساعت): فرماندهان میدانی
سطح پیشرفته (۵۰۰ ساعت): مدیران بحران و کارشناسان عملیاتی
سطح راهبردی (۱۰۰۰ ساعت): فرماندهان کلان و مدیران ارشد
ایجاد نظام ارزیابی عملکرد مستمر و سازوکارهای انگیزشی مرتبط
فاز پنجم: نظام نظارتی و بازنگری (ماه نهم تا دوازدهم)
ایجاد ساختار پایش سه‌لایه‌ای:
نظارت داخلی (هفتگی)
ارزیابی کارشناسی (فصلی)
بازنگری راهبردی (سالانه)
تعیین چرخه بازنگری ۶ ماهه با گزارش‌دهی مستقیم به مقامات عالی
فاز ششم: الزامات بودجه‌ای و پشتیبانی (پیوسته)
تخصیص بودجه ۵ ساله به شرح زیر:
۴۵٪ برای توسعه زیرساخت و سامانه‌های هوشمند
۳۰٪ برای آموزش و توانمندسازی منابع انسانی
۲۵٪ برای پژوهش و توسعه (R\&D)
ایجاد صندوق پشتیبانی اضطراری برای مدیریت سناریوهای بحرانی
نتایج مورد انتظار (۳ سال پس از اجرا)
افزایش ۸۵٪ی موفقیت تفکیک نهادی
کاهش ۴۰٪ی هزینه‌های انتقالی و موازی‌کاری
بهبود ۶۰٪ی سرعت و کارایی تصمیم‌گیری امنیتی و دفاعی
“تدوین این سند، زیربنای تضمین هماهنگی و بهره‌وری بلندمدت ساختارهای امنیتی و دفاعی کشور است.”
سجادی پناه
