هجده روز پیش از آنکه آتش جنگ 12 روزه، چهرهٔ خاورمیانه را دگرگون کند، هشدار دادم که “انزوای منطقه‌ای” همچون خنجری خاموش، اما زهرآگین‌تر از انزوای جهانی، رگ‌های حیات سیاسی ما را می‌برد. گفتم این تکیه‌گاه‌های سست به دیوارهای یخ‌زدهٔ پکن و نجواهای گذرای مسکو، نه پناه‌گاه است، نه دژِ امن؛ بل که در ساعت‌های سرنوشت‌ساز، ما را در بیابان تنهایی رها خواهند کرد. این خاکی که امروز زیر پایمان می‌لغزد، گواهی است بر سکون ما و فرصت‌هایی که به باد فراموشی سپردیم.
جناب دکتر! شما بهتر از هر کسی می‌دانید که امروز، “شاهزادگان نفت” دیگر سوداگران ثروت نیستند؛ آن‌ها معماران نظمی نوین‌اند که با تیزبینی دیپلماتیک، سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک و روایت‌پردازی‌های رسانه‌ای، جای خالی ایران را در معادلات منطقه پر خواهند کرد، اگر ما همچنان در دام شعارهای دیروز خویش گرفتار بمانیم.
شرق و غرب، هر یک منطق خویش را دارند. در لحظات حساس، “منفعت” بر “عهد” پیشی می‌گیرد. تاریخ مذاکرات و میدان‌های امنیتی‌مان – که شما به‌خوبی از آن آگاهید- ثابت کرده که اتکای یک‌جانبه به قدرت‌های بزرگ، تنها ما را به بن‌بست‌های تحمیلی کشانده است.
اکنون که بار دیگر ترازوی سیاست امنیتی کشور به دستان شما سپرده شده، زمان آن رسیده که از دوگانه‌سازی‌های فرسودهٔ شرق و غرب فراتر رویم و به میدان تعادلِ منطقه‌ای بازگردیم. دیپلماسی، هنر بندبازی است بر روی طناب‌های سیاست؛ یا باید بدانیم کجا گام بگذاریم، یا سقوطی خاموش در انتظارمان خواهد بود.
ایران امروز، محتاج پیوندی ژئوپولیتیک است که نه بر وابستگی، بل که بر استقلال و نقش‌آفرینیِ پویا در خاورمیانه استوار باشد. زمان آن است که زنجیرهای پوسیدهٔ اتکا به این و آن را بگسلیم و با خردی روشن‌بین، راه بازگشت به کانون تحولات منطقه را هموار سازیم. اگر دیر کنیم، آرام‌آرام در تاریکی انزوای منطقه‌ای ناپدید خواهیم شد و آن روز، نه مسکو اشکی خواهد ریخت، نه پکن آهی خواهد کشید.
شورای عالی امنیت ملی- به‌عنوان مغز متفکر سیاست‌گذاری کشور- می‌تواند با اجرای نقشه‌راه سه‌بُعدی (که در پیوست آمده)، گذار ایران از خطر انزوای منطقه‌ای را ممکن سازد و زمینه‌های بازتعریف جایگاه ایران در نظم نوین خاورمیانه را فراهم آورد. این راهبرد، بر سه اصل تعادل، استقلال و هوشمندی دیپلماتیک استوار است و اگر به‌درستی اجرا شود، قدرت چانه‌زنی ایران را در منطقه و جهان به‌گونه‌ای بی‌سابقه تقویت خواهد کرد.
ویژگی‌های کلان شما، چراغ این راه دشوار خواهد بود:
– میانه‌رویِ دیپلماتیک و واقع‌گراییِ عمل‌گرا؛ که همواره از شعارزدگی و افراط‌گری در سیاست خارجی پرهیز کرده‌اید.
– درک عمیق از تهدیدها و فرصت‌های منطقه‌ای؛ که در جایگاه دبیر شورای امنیت ملی و مذاکره‌کنندهٔ ارشد، به‌خوبی نمایان شده است.
– پشتوانهٔ علمی و فلسفی؛ که توان تحلیل ساختاریِ تحولات ژئوپولیتیک را به شما می‌دهد.
– کنشگریِ هوشمندانه؛ که ایران را از تماشاچی به بازیگر اصلی تبدیل می‌کند.
دیدگاه شما دربارهٔ انزوای منطقه‌ای و ضرورت تعادل در سیاست خارجی، همان‌چیزی است که ایران امروز بدان نیاز دارد. امثال ما یقین داریم با مدیریت درست، ایران بار دیگر در قلب تپندهٔ تحولات خاورمیانه خواهد درخشید، نه‌تنها امنیت ملی، بل که عزت و اقتدار تاریخی‌اش را نیز بازیافته، و بر تارک منطقه خواهد نشاند.
نقشه راهبردی سه محوری در لینک زیر آمده است.
.
سجادی پناه
پیوست راهبردی سه‌محوری:
عنوان: نقشه راه مقابله با انزوای منطقه‌ای و بازتعریف نقش ایران در نظم نوین خاورمیانه
محور اول: عبور از انزوای منطقه‌ای با دیپلماسی پویا و فعال‌سازی ظرفیت‌های همسایگی
اهداف کلیدی:
مهار تهدیدات ناشی از شکل‌گیری بلوک‌های جدید عربی-عبری در منطقه.
احیای نقش ایران در شبکه‌های همکاری منطقه‌ای اقتصادی، امنیتی و فرهنگی.
اقدامات پیشنهادی:
1. تشکیل کارگروه دیپلماسی منطقه‌ای شورای عالی امنیت ملی با مأموریت ویژه برای بازتعریف روابط با عربستان، امارات و قطر.
2. آغاز مذاکرات دوجانبه/چندجانبه محرمانه برای ایجاد محورهای همکاری اقتصادی (بازارهای مشترک) و امنیتی (مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی)
3. احیای دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای منطقه‌ای به‌عنوان ابزار مکمل قدرت سخت.
محور دوم: بازطراحی سیاست خارجی با محوریت توازن و استقلال استراتژیک
اهداف کلیدی:
کاهش وابستگی به بلوک‌های شرقی (چین و روسیه) و غربی، و تقویت استقلال در تصمیم‌سازی‌های کلان.
افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در معادلات بین‌المللی.
اقدامات پیشنهادی:
1. طراحی و تصویب دکترین «تعادل ژئوپولیتیک فعال» در شورای عالی امنیت ملی برای بازتنظیم روابط با شرق، غرب و جنوب.
2. ایجاد اتاق فکر مستقل‌سازی سیاست خارجی متشکل از نخبگان دیپلماسی، اقتصاد و امنیت ملی برای ارائه راهکارهای واقع‌گرایانه.
3. بازنگری در قراردادهای استراتژیک بلندمدت با چین و روسیه با هدف افزایش انعطاف‌پذیری و منافع متقابل.
محور سوم: تقویت دیپلماسی هوشمند و تدوین نقشه راه جامع همکاری‌های منطقه‌ای
اهداف کلیدی:
بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌های جدید اقتصادی و ژئوپولیتیکی در منطقه.
ایجاد زیرساخت‌های هم‌افزا برای رشد پایدار و ارتقای جایگاه منطقه‌ای ایران.
اقدامات پیشنهادی:
1. تدوین نقشه راه پنج‌ساله همکاری‌های منطقه‌ای ایران شامل بازارهای مشترک، پروژه‌های زیرساختی، و اتحادهای علمی-فرهنگی.
2. تشکیل کارگروه‌های تخصصی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی برای رصد و شناسایی فرصت‌های همکاری با کشورهای جنوب جهانی.
3. طراحی و اجرای برنامه دیپلماسی اقتصادی جبرانی برای مقابله با آثار تحریم‌ها از مسیر منطقه‌ای.
