مصطفی پورمحمدی، وزیر پیشین کشور و نامزد سابق انتخابات ریاست‌جمهوری، دیروز در یک نشست تخصصی ، هوش مصنوعی را به عنوان موتور محرک اقتصاد گردشگری معرفی کرد. او اظهار داشت: «با آمدن هوش مصنوعی، هم وقت مردم آزاد می‌شود و هم پول مردم زیاد می‌شود؛ این یعنی انقلابی در اقتصاد گردشگری است.»
این اظهارات نه تنها یک شعار، بلکه نقشه‌ای عملی برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های انقلاب هوش مصنوعی در صنعت گردشگری ایران است؛ صنعتی که سال‌ها زیر بار ناکارآمدی‌ها و موانع ساختاری مانده است.
۱. روند جهانی: زمان آزاد و اقتصاد تجربه‌محور
پورمحمدی به روندی جهانی اشاره می‌کند که هوش مصنوعی بهره‌وری را افزایش داده و ساعات کاری را بدون کاهش درآمد کوتاه می‌کند. شواهد کلیدی عبارتند از:
– آزمایش هفته کاری چهارروزه در ایسلند با موفقیت بیش از ۹۰ درصد همراه شد، و اجرای مشابه در اسپانیا و بلژیک.
– پیش‌بینی بیل گیتس: پیشرفت هوش مصنوعی بسیاری از کارمندان را به کار دو روز در هفته با حفظ درآمد می‌رساند.
– نتیجه: کاهش خستگی، بهبود کیفیت زندگی و افزایش زمان آزاد برای سفر و تفریح.
فرمول ساده: زمان بیشتر + درآمد بالاتر = جهش تقاضا در گردشگری.
۲. پتانسیل ایران: ظرفیت عظیم، بهره‌برداری محدود
ایران با بیش از یک میلیون اثر تاریخی، طبیعت متنوع و فرهنگ غنی، پتانسیل قرار گرفتن در جمع ۱۰ مقصد برتر جهانی را دارد. با این حال، چالش‌های جدی مانع پیشرفت هستند:
– ساعات کاری طولانی که زمان سفر را محدود می‌کند.
– تورم و تحریم‌ها که قدرت خرید را کاهش می‌دهند.
– بروکراسی پیچیده، دسترسی دشوار به اطلاعات.
۳. سوخت انقلاب چهارم: داده ارزان و سرمایه‌گذاری هوشمند
هر انقلاب صنعتی با یک سوخت ارزان پیش رفته است: در انقلاب اول نساجی، پنبه ارزان تولید انبوه پارچه را ممکن کرد؛ در انقلاب دوم بخار، زغال‌سنگ ارزان کارخانه‌ها و حمل‌ونقل را دگرگون ساخت؛ در انقلاب سوم دیجیتال، ترانزیستور ارزان عصر رایانه و اینترنت را آورد؛ و حالا در انقلاب چهارم هوش مصنوعی، داده های ارزان «اقتصاد هوشمند» را به ارمغان می‌آورد.
ایران سالانه ۱۲۰ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند – معادل حدود یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی و نزدیک به سرمایه‌گذاری آمریکا در هوش مصنوعی. اختصاص حتی بخش کوچکی از این مبلغ به هوش مصنوعی می‌تواند ایران را به بازیگری کلیدی در این زمینه تبدیل کند.
شرط موفقیت: حکمرانی داده است. اروپا با قوانینی مانند GDPR گردش آزاد و امن داده را تضمین کرده است. ایران نیز باید تمام داده‌های اقتصادی از جمله گردشگری – از الگوهای سفر تا رفتار گردشگران – را به عنوان ثروتی پنهان آزاد کند.
۴. تحول مشاغل: از تهدید به فرصت
گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF، ۲۰۲۳) پیش‌بینی می‌کند: در پنج سال آینده، بیش از ۸۵ میلیون شغل جهانی حذف یا دگرگون شود. در گردشگری ایران، این تغییرات می‌تواند فرصت‌ساز باشد:
راهنمای تور تبدیل می‌شود به طراح تجربه‌های دیجیتال و واقعیت افزوده
هتل‌دار تبدیل می‌شود به مدیر ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده با کمک هوش مصنوعی
بازاریاب تبدیل می‌شود به تحلیل‌گر رفتار و داده‌های بازار
با آموزش مهارت‌های خلاق و دیجیتال، میلیون‌ها شغل جدید ایجاد خواهد شد.
فرصت طلایی یا از دست رفته؟
پیشنهاد آقای پورمحمدی بر پایه روندهای معتبر جهانی استوار است. هوش مصنوعی نه ابزار لوکس، بلکه نجات‌دهنده گردشگری ایران می‌تواند باشد.
اقدام فوری پیشنهادی:
– هدایت بخشی از یارانه انرژی به سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی.
– ایجاد حکمرانی داده.
– آموزش مهارت‌های نوین.
نتیجه احتمالی: تبدیل ایران به قدرت گردشگری منطقه و درآمدهای میلیارد دلاری.
در غیر این صورت، رقبایی مانند ترکیه، امارات و عربستان میدان را خواهند گرفت. زمان تبدیل نقل‌قول پورمحمدی به برنامه عملی فرا رسیده است – پیش از آن‌که دیر شود.
