در سالهای اخیر، چند کشور جهان بیسروصدا هوش مصنوعی را بعنوان وزیر وارد کابینه کردند و عملا دولت شان را وارد مرحلهای کردند که شاید دقیقترین نامش «کابینههای نیمهفلزی» باشد؛ جایی که تصمیمسازی از چنگال محدودیتهای ذهن انسانی رها میشود و عقل دیجیتال، با حافظه بیانتها و سرعتی فراتر از تصور، وارد سیاستگذاری رسمی میشود.
آلبانی نخستین کشوری بود که در سال ۲۰۲۵ یک وزیر تمامعیار هوش مصنوعی را وارد هیئت دولت کرد؛ سیستمی به نام دیلا، نه بهعنوان ابزار یا مشاور، بلکه بهعنوان وزیر رسمی. ژاپن و کرهجنوبی نیز سیستمهای قدرتمند تحلیلی را با اختیارات معاونت وزارتی وارد ساختار تصمیمسازی کردند، و سنگاپور و امارات نیز از ۲۰۲۳ به بعد نقش ثابت هوش مصنوعی در جلسات دولت را نهادینه کردند.
دلیل این شتاب جهانی ساده است: دولتها فهمیدند که دیگر نمیتوان با ذهن انسانی، با حافظه محدود، با تحلیلهای کوتاهدامنه و با خطاهای رایج شناختی، برای جامعهای تصمیم گرفت که پیچیدگیاش هر هفته چند برابر میشود.
هوش مصنوعی نه خسته میشود، نه میترسد، نه تحت فشار سیاسی یا رفاقتی قرار میگیرد، و نه دچار رودربایستی میشود. نه میتوان با لابی آن را خرید، نه با تهدید در تصمیمش اثر گذاشت. از همه مهمتر، تجربه ۲۰۰ کشور را در یک ثانیه کنار هم میگذارد و همانجا سناریوهای آینده را شبیهسازی میکند؛ کاری که برای انسان اصلاً ممکن نیست.
در چنین فضایی، تصور کنید دولت پزشکیان در یک جلسه مهم هیئت دولت نشسته است و موضوعی روی میز است که طی ۳۰ سال گذشته همیشه به التهاب ختم شده: افزایش قیمت با حضور «وزیر هوش مصنوعی»
جلسه فوقالعاده هیئت دولت تشکیل شده.
موضوع، یکی از حساسترین تصمیمهای اقتصادی ـ اجتماعی ایران:
افزایش قیمت بنزین از ۳۰۰۰ به ۵۰۰۰ تومان.
سکوت سنگینی اتاق هیئت دولت را گرفته.
هر وزیر نگران تبعات تصمیم است.
رئیسجمهور رو به آفیس دیجیتال میکند:
“وزیر هوش مصنوعی، تحلیل کامل و فوری.”
هوش مصنوعی، تنها ۱۰ ثانیه زمان میخواهد.
۱) تحلیل لحظهای از کل کشور
AI از تمام سامانههای ملی داده میکشد:
مصرف لحظهای بنزین
سهم خودروهای عمومی و شخصی
قاچاق مرزی
وضعیت تورم هفتگی
فشار بر بودجه
رفتار احتمالی مردم
و در ۴ ثانیه میگوید:
افزایش قیمت به ۵۰۰۰ تومان مصرف را ۱۳٪ کاهش میدهد،
قاچاق را ۲۵٪ کم میکند،
اما تورم یکماهه را ۱.۲٪ بالا میبرد.
۲) مقایسه با تجربه ۲۰۰ کشور
هوش مصنوعی همه مدلهای موفق و ناموفق دنیا را استخراج میکند.
موفقها:
ترکیه
مالزی
اندونزی
برزیل
شکستخوردهها:
ونزوئلا
پاکستان
نیجریه
و توضیح میدهد:
«کشورهای موفق افزایش مرحلهای و همراه با حمایت ضدتورمی داشتند.
کشورهایی که شکست خوردند، یکشبه و بدون بسته جبرانی قیمت را بالا بردند.»
۳) بومیسازی برای ایران
AI ساختار حملونقل، حساسیت روانی جامعه، وضعیت اقتصادی و تجربه سال ۹۸ را تحلیل میکند:
«افزایش ناگهانی، ریسک اعتراضات و التهابات اجتماعی دارد.
افزایش مرحلهای طی ۹ ماه، احتمال موفقیت را ۶۸٪ افزایش میدهد».
۴)استخراج SWOT در ۵ ثانیه
مزایا
کاهش قاچاق
کاهش کسری بودجه
اصلاح مصرف
معایب
تورم
فشار حملونقلی
فرصتها
توسعه مترو و اتوبوس
کاهش آلودگی
تهدیدها
بیثباتی روانی
افزایش کرایهها
نارضایتی دهکهای پایین
۵) شبیهسازی رفتاری مردم
AI روی نقشه کشور شبیهسازی میکند:
«افزایش ناگهانی باعث هجوم ۷۲٪ مردم به پمپبنزین ظرف ۴۸ ساعت میشود.»
«افزایش تدریجی با اعلام قبلی، هجوم را به صفر نزدیک میکند.»
۶) پیشنهاد رسمی وزیر AI
۱. قیمت بنزین در سه مرحله ۹ ماهه افزایش یابد.
۲. پرداخت مستقیم ۱۵۰ هزار تومان برای دهکهای ۱ تا ۵.
۳. ایجاد سامانه پایش لحظهای امنیت اجتماعی.
۴. اختصاص کامل درآمد جدید به حملونقل عمومی.
۵. اطلاعرسانی مستمر و صادقانه، بدون شوک رسانهای.
۷) تصمیمگیری: ۳ دقیقه بهجای ۳ ماه
در شرایط عادی:
۲۰ گزارش
۱۰ جلسه
دهها ساعت کار کارشناسی
تحلیلهای امنیتی
ارزیابیهای اجتماعی
اما حالا:
در یک جلسه، زیر ۳ دقیقه، دولت تصویری روشنتر از تمام تصمیمهای ۲۰ سال گذشته درباره بنزین دارد.
جمعبندی:
وزیر AI همان چیزی است که دولتها ۲۰ سال است دنبالش بودند
نه خسته میشود
نه میترسد
نه رشوه میگیرد
نه اشتباه محاسباتی دارد
نه جناحی است
نه حافظهاش محدود است
و مهمتر از همه:
«در لحظهای که سیاستمدار هنوز دنبال جمعبندی است، AI آینده را دیده است.»
